LOTR: Moet Sam de schuld krijgen van de dood van Gollum?

Hoogtepunten

Gollums reis naar verlossing werd uiteindelijk ongedaan gemaakt door de tussenkomst van Sam, wat suggereert dat Sam de schuld zou moeten krijgen van Gollums dood.
Frodo’s vriendelijkheid jegens Gollum vloeide voort uit het feit dat Gollum ook een Ringdrager was geweest, maar dit veranderde toen Frodo onbedoeld de gevangenneming van Gollum veroorzaakte, wat leidde tot zijn verraad en terugkeer naar de macht van de Ring.
Het wantrouwen van Sam en het onvermogen om Gollum te zien als een gelijke die het fundamentele menselijke fatsoen waardig was, speelden een rol in het tragische lot van Gollum, aangezien een ruw woord van Sam Gollum van berouw verhinderde en zijn lot in het hol van Shelob bezegelde.

Een scène in The Lord of the Rings toonde Frodo Baggins en Samwise Gamgee die spraken over de rollen van helden en schurken, waardoor Sam zich afvroeg over Gollum: “Ik vraag me af of hij denkt dat hij de held of de slechterik is?” Het antwoord hierop is echter niet zo eenvoudig: hoewel Gollum een lange weg heeft afgelegd op weg naar verlossing, faalde hij uiteindelijk.

In feite kan worden gesteld dat zijn herstel in één snelle beweging door Sam ongedaan werd gemaakt – wat de suggestie oproept dat Sam de schuld zou moeten krijgen van de dood van Gollum. Zelfs J.R.R. Tolkien koos de kant van het “oude uitgehongerde beklagenswaardige ding” en suggereerde dat Sams inmenging had geleid tot wat er gebeurde aan het einde van The Lord of the Rings.< /span>

Had Gollum verlossing kunnen vinden?

Oorspronkelijk een Stoorish Hobbit, Gollum (toen bekend als Sméagol) ontdekte de Ene Ring voor het eerst in TA 2463 in de Gladden Fields. Terwijl hij er met zijn neef Déagol over vocht, vermoordde hij hem uiteindelijk. Door de invloed van de Ring verloor hij in de loop van de tijd zijn naam en daarmee ook zichzelf. Hij kromp zowel qua gestalte als qua geest, en leefde eeuwenlang alleen in de Misty Mountains – totdat Bilbo Baggins arriveerde en de Ring stal. Hoewel hij toen de kans had om Gollum te doden, had Bilbo medelijden met het wezen en besloot dat niet te doen.

Frodo trok deze beslissing jaren later in twijfel, toen Gollum de Fellowship of the Ring achtervolgde om zijn “kostbare” terug te vorderen. Gandalf zei echter tegen Frodo: ‘Ik heb niet veel hoop dat Gollum genezen kan worden voordat hij sterft, maar de kans bestaat wel.’ Omdat hij voorheen alleen op de achtergrond op de loer lag, kwam Gollum op de voorgrond toen hij werd geconfronteerd met Frodo en Sam in de Emyn Muil. Nadat hij Sam had gebeten en bijna gewurgd, werd hij door Frodo bedreigd met het Elfenzwaard, Sting, en vastgebonden met een Elfentouw. Toen dit Gollum pijn deed, liet Frodo hem los nadat hij hem had laten zweren dat hij hen zou helpen. Dit gebaar bracht de betere aard van Gollum naar voren, waardoor hij voor het eerst in ongeveer vijf eeuwen de strijd aanging met de persoonlijkheid die voortkwam uit zijn gebruik van de Ring. Hoewel Gollum geloofde dat ‘arme Sméagol’ er niet meer is, noemde Frodo hem bij zijn vroegere naam, wat een dramatische verandering in zijn karakter teweegbracht: ‘Hij sprak met minder gesis en gejammer, en hij sprak rechtstreeks met zijn metgezellen, niet met zijn kostbare zelf […] hij was vriendelijk en inderdaad zielig verlangend om te behagen. Sméagol kwam vaker tevoorschijn tijdens hun reizen en herinnerde zich zelfs ‘verhalen uit het Zuiden’, terwijl hij de andere twee in tranen vertelde over de oude Gondor. Volgens brief 64 uit The Letters of J.R.R. Tolkien, hij was “tijdelijk getemd” door Frodo.

Frodo’s vriendelijkheid zou kunnen voortkomen uit het feit dat Gollum ook een Ringdrager was geweest, en dat hij mogelijk zijn toekomst in het wezen zag – hem ertoe aanzetten hem te redden, zodat hij in zekere zin zichzelf kon redden. Dit veranderde echter abrupt toen Frodo er per ongeluk voor zorgde dat Gollum gevangen werd genomen door Faramir en zijn Rangers in Henneth Annûn. Als gevolg hiervan voelde hij zich verraden door zijn nieuwe ‘meester’, en zijn twijfels zorgden ervoor dat hij opnieuw werd beïnvloed door de kracht van de Ring – wat diende als een herinnering dat, ook al was Sméagol getemd, Gollum dat niet had gedaan. Dit roept de vraag op of er ooit een mogelijkheid is geweest voor zijn verlossing. Tolkien beantwoordde dit in Brief 181:

Gollum was beklagenswaardig, maar hij eindigde in aanhoudende slechtheid […] De overheersing van de Ring was veel te sterk voor de gemene ziel van Sméagol. Maar hij zou het nooit hebben hoeven verdragen als hij niet een gemeen soort dief was geworden voordat het op zijn pad kwam.

Waarom gaf Tolkien Sam de schuld van de dood van Gollum?

Hoewel Frodo’s ‘verraad’ misschien een rol heeft gespeeld bij de dood van Gollum, was het Sam die hem definitief over de rand duwde. Hij was vanaf het begin achterdochtig tegenover hem geweest, en de bescherming die hij voor Frodo voelde, maakte hem extra voorzichtig met betrekking tot Gollums vermogen om te misleiden. Zijn eenvoudige geest kon de morele complexiteiten niet begrijpen; ook al erkende hij de gebroken persoonlijkheden van het wezen, hij geloofde niet dat er enig verschil was in hun loyaliteit. Hij bespotte hem zelfs door de ellendige Gollum ‘Stinker’ en de kruipende Sméagol ‘Slinker’ te noemen. Het is waarschijnlijk dat hij jaloers was op het feit dat zijn meester de band van de Ring met Gollum deelde. Ondanks dat laatstgenoemden technisch gezien tot hun eigen soort behoorden, slaagde Sam er niet in hem te erkennen als een gelijke die het fundamentele menselijke fatsoen waardig was.

Toen het trio de Zwarte Poort goed bewaakt aantrof, overtuigde Gollum de andere twee ervan dat er een alternatieve manier was om Mordor binnen te komen en leidde hen naar Cirith Ungol. Vervolgens glipte hij weg om de gigantische spin Shelob te bezoeken, omdat hij van plan was de Hobbits aan haar weg te geven zodat hij de Ring kon pakken. Bij zijn terugkeer trof hij ze slapend aan: ‘Er trok een vreemde uitdrukking over zijn magere, hongerige gezicht. De glans verdween uit zijn ogen en ze werden vaal en grijs, oud en moe. Een pijnscheut leek hem te verdraaien, en hij wendde zich af […] alsof hij verwikkeld was in een innerlijk debat. Toen kwam hij terug, stak langzaam een trillende hand uit en raakte heel voorzichtig Frodo’s knie aan – maar bijna was de aanraking een streling.’ Sam werd echter op dat moment wakker en, in de veronderstelling dat hij naar Frodo aan het “poten” was, noemde hij hem een ”oude slechterik”. In Brief 96 noemde Tolkien dit “de tragedie van Gollum die op dat moment binnen een haar van berouw kwam – op één ruw woord van Sam na” . Hij gaf Sam indirect de schuld van de dood van Gollum in Brief 246:

Sam merkt de volledige verandering in de toon en het uiterlijk van Gollum niet op […] Zijn berouw is verwoest en al het medelijden van Frodo is (in zekere zin) verspild. Het hol van Shelob werd onvermijdelijk.

Vanaf dat moment waren er geen tekenen van dualiteit in Gollum, en hij voerde zijn plannen uit: hij leidde Frodo en Sam naar Shelob, waar Frodo werd gestoken en vervolgens gevangen werd genomen door de Orks. Sam redde hem uiteindelijk en ze gingen naar Mount Doom, onbewust opnieuw gevolgd door Gollum. Toen ze bijna de top hadden bereikt, viel Gollum hen aan, maar slaagde er niet in de Ring te bemachtigen. Sam probeerde zichzelf ertoe te brengen hem te doden, maar wendde zich af: ‘Hijzelf had, hoewel slechts voor een korte tijd, de Ring gedragen, en nu vermoedde hij vaag de pijn van Gollums verschrompelde lichaam en geest, verslaafd aan die Ring.’ Toch kwam het medelijden van Sam veel te laat: Gollum bleef hen volgen en vocht met Frodo totdat hij zijn vinger afbeet. Dansend van vreugde verloor hij zijn evenwicht en viel in de Cracks of Doom met de Ring.